Tìm hiểu cách tính thuế thu nhập doanh nghiệp hoãn lại

Thuế thu nhập doanh nghiệp hoãn lại là một trong những yếu tố quan trọng nhằm đảm bảo tính chính xác của nghĩa vụ thuế trên báo cáo tài chính. Nếu doanh nghiệp chưa nắm rõ bản chất của loại thuế này thì việc hạch toán và trình bày thông tin thuế có thể gặp khó khăn. Vậy thuế thu nhập doanh nghiệp hoãn lại là gì và được hiểu ra sao? Cách xác định và hạch toán như thế nào? Cùng Kế Toán Phía Nam tìm câu trả lời trong bài viết này nhé!

Khái quát về thuế thu nhập doanh nghiệp hoãn lại

Thuế TNDN hoãn lại là gì?

Thuế thu nhập doanh nghiệp (TNDN) hoãn lại được hiểu là khoản thuế mà doanh nghiệp sẽ phải nộp hoặc được hoàn lại trong tương lai. Khoản thuế này sẽ được tính dựa trên sự chênh lệch tạm thời giữa thuế TNDN phát sinh trong kỳ hiện tại và số thuế đã nộp thực tế.

Các loại thuế TNDN hoãn lại

Thuế thu nhập hoãn lại có hai loại là tài sản thuế thu nhập hoãn lại và thuế thu nhập hoãn lại phải trả. 

Tài sản thuế thu nhập hoãn lại phát sinh khi chi phí thuế TNDN theo kế toán thấp hơn chi phí thuế TNDN tính theo quy định của thuế. Điều này có nghĩa là số thuế phải nộp theo quy định thuế cao hơn chi phí thuế được ghi nhận trong báo cáo tài chính. 

Ngược lại, thuế thu nhập hoãn lại phải trả phát sinh khi chi phí thuế theo kế toán cao hơn chi phí thuế theo quy định pháp luật về thuế.  Điều này cho thấy khả năng doanh nghiệp sẽ phải nộp nhiều tiền thuế hơn trong tương lai do sự chênh lệch này.

Nguyên nhân ảnh hưởng

Thuế TNDN hoãn lại phát sinh chủ yếu do sự chênh lệch giữa cơ sở tính thuế của tài sản hoặc nợ phải trả và giá trị ghi sổ của chúng trên báo cáo tài chính. Điều này dẫn đến việc số thuế TNDN phải nộp trong năm có thể thấp hơn hoặc cao hơn so với tổng số thuế TNDN dự kiến phải nộp trong tương lai. Thực tế, các khoản thanh toán và thu hồi không ảnh hưởng đến số thuế doanh nghiệp phải nộp nhưng công ty vẫn cần phải ghi nhận khoản thuế TNDN hoãn lại.

Các đặc điểm của thuế thu nhập doanh nghiệp hoãn lại 

Thuế TNDN hoãn lại là kết quả của chênh lệch tạm thời giữa doanh thu và chi phí theo kế toán và thuế mà không phải do sự khác biệt giữa kế toán dồn tích và luật thuế. Khoản mục này có vai trò quan trọng trên các báo cáo tài chính đồng thời đây cũng được xem là công cụ giúp cân bằng nghĩa vụ theo kế toán và thuế.

Nếu giá trị thuế thu nhập doanh nghiệp hoãn lại phải trả nhỏ hơn hoặc lớn hơn giá trị thực tế phải nộp thì công ty cần ghi nhận khoản thuế TNDN hoãn lại.

=> Việc điều chỉnh các khoản mục thuế khác sẽ không làm thay đổi tổng số thuế TNDN phải nộp, do đó sẽ không vi phạm các quy định hiện hành của Luật Quản lý thuế.

Cơ sở để xác định thuế TNDN hoãn lại

Tài sản thuế thu nhập doanh nghiệp hoãn lại phát sinh từ khoản chênh lệch tạm thời được khấu trừ

Các khoản chênh lệch tạm thời được khấu trừ chủ yếu phát sinh từ:

• Các khoản chi phí trích trước là chi phí thực tế chưa phát sinh như sửa chữa lớn sửa chữa lớn TSCĐ, trích trước lãi vay trả sau,…
• Chi phí khấu hao theo kế toán vượt mức khấu hao theo thuế.

Cách tính :

Tài sản thuế TNHL tính theo chênh lệch tạm thời được khấu trừ = Chênh lệch tạm thời được khấu trừ x Thuế suất thuế TNDN hiện hành (%)

➤ Tìm hiểu thêm : Các mức thuế suất thuế TNDN hiện hành ở Việt Nam

Tài sản thuế thu nhập hoãn lại phát sinh từ giá trị lỗ thuế chưa sử dụng được chuyển sang các năm sau

Trường hợp doanh nghiệp phát sinh lỗ sau khi quyết toán thuế, khoản lỗ này được bù trừ vào thu nhập chịu thuế của các hoạt động kinh doanh có lãi trong các năm tiếp theo (lưu ý thời gian chuyển lỗ liên tục không quá 5 năm, kể từ năm kế tiếp năm phát sinh lỗ).

Cách tính :

Tài sản thuế TNHL tính theo các khoản lỗ tính thuế chưa sử dụng = Giá trị lỗ thuế chuyển sang năm sau mà chưa sử dụng  x Thuế suất thuế TNDN hiện hành (%)

Tài sản thuế TNDN hoãn lại phát sinh từ các khoản ưu đãi thuế chưa được sử dụng

Căn cứ vào các khoản ưu đãi thuế chưa sử dụng theo luật định (nếu có), tại thời điểm cuối năm doanh nghiệp xác định và ghi nhận tài sản thuế thu nhập doanh nghiệp hoãn lại trong năm hiện tại, nếu doanh nghiệp dự kiến chắc chắn có đủ thu nhập tính thuế trong tương lai nhằm tận dụng các khoản ưu đãi thuế chưa sử dụng từ các năm trước đó.

Cách tính :

Tài sản thuế TNHL tính theo các khoản ưu đãi thuế chưa sử dụng = Giá trị được khấu trừ của các khoản ưu đãi thuế chưa được sử dụng x Thuế suất thuế TNDN hiện hành (%)

➤ Xem thêm : Quy định về ưu đãi thuế TNDN áp dụng cho doanh nghiệp

Hướng dẫn cách tính thuế TNDN hoãn lại

Các cách xác định thuế thu nhập doanh nghiệp hoãn lại

Việc xác định khoản thuế thu nhập hoãn lại chủ yếu dựa vào chi phí thuế TNDN phát sinh từ 2 yếu tố chính như sau:

• Ghi nhận tài sản thuế thu nhập hoãn lại phát sinh trong năm tài chính.
• Hoàn nhập thuế TNDN hoãn lại phải trả được ghi nhận từ các năm trước.

Vào cuối năm tài chính, doanh nghiệp phải xác định và ghi nhận khoản thuế thu nhập doanh nghiệp hoãn lại phải trả (nếu có) theo quy định trong Chuẩn mực kế toán số 17 – Thuế thu nhập doanh nghiệp. Công thức để tính thuế thu nhập hoãn lại như sau:

Thuế thu nhập hoãn lại phải trả = Tổng số chênh lệch tạm thời chịu thuế phát sinh trong năm X  Thuế suất thuế thu nhập doanh nghiệp hiện hành

Theo đó, việc ghi nhận thuế thu nhập hoãn lại phải trả được thực hiện thông qua cơ chế bù trừ. Cụ thể, số thuế TNDN hoãn lại phải trả phát sinh trong năm tài chính sẽ được điều chỉnh giảm trừ với số thuế TNDN hoãn lại phải trả đã được ghi nhận từ các năm trước nhưng nay đủ điều kiện để ghi giảm.

(1) Ghi nhận bổ sung thuế TNDN hoãn lại và ghi tăng chi phí thuế thu nhập doanh nghiệp hoãn lại khi số thuế TNDN hoãn lại phát sinh trong năm tài chính lớn hơn số thuế TNDN hoãn lại phải trả được hoàn nhập trong năm.

(2) Ghi giảm số thuế TNDN hoãn lại và ghi giảm chi phí thuế TNDN hoãn lại khi số thuế TNDN hoãn lại phát sinh trong năm tài chính nhỏ hơn số thuế TNDN hoãn lại phải trả được hoàn nhập trong năm.

Các tình huống chênh lệch tạm thời (có ví dụ minh họa)

Có 3 tình huống xảy ra chênh lệch tạm thời khi xác định thuế thu nhập hoãn lại là chênh lệch tạm thời chịu thuế và chênh lệch tạm thời được khấu trừ, cụ thể :

(1) Chênh lệch tạm thời chịu thuế

Là những khoản chênh lệch tạm thời phát sinh khi giá trị ghi sổ của tài sản cao hơn cơ sở tính thuế của tài sản đó hoặc giá trị ghi sổ của khoản nợ phải trả thấp hơn so với cơ sở tính thuế của khoản nợ phải trả đó. 

(2) Chênh lệch tạm thời được khấu trừ 

Là các khoản chênh lệch tạm thời phát sinh khi giá trị ghi sổ của tài sản thấp hơn cơ sở tính thuế của tài sản đó hoặc giá trị ghi sổ của nợ phải trả cao hơn cơ sở tính thuế của khoản nợ phải trả đó. 

(3) Chênh lệch tạm thời về thời gian

Là khoản chênh lệch tạm thời xuất hiện khi có sự khác biệt về thời điểm ghi nhận doanh thu hoặc chi phí trong kỳ kế toán nhưng chưa được tính thuế. Đây chỉ đơn giản là sự khác biệt về thời gian thời gian thu thuế hoặc khấu trừ thuế. 

Các chênh lệch tạm thời phát sinh giữa giá trị ghi sổ của tài sản hoặc nợ phải trả và cơ sở tính thuế của chúng không nhất thiết là chênh lệch tạm thời về mặt thời gian.

(4) Ví dụ : 

• Nếu lợi nhuận kế toán được ghi nhận trong kỳ tính thuế này nhưng thu nhập chịu thuế lại được xác định vào một kỳ tính thuế khác.
• Khi đánh giá lại tài sản giá trị ghi sổ của tài sản đó có sự thay đổi nhưng cơ sở tính thuế không thay đổi thì sẽ xảy ra khoản chênh lệch tạm thời. Tuy nhiên, không có sự thay đổi về thời gian thu hồi giá trị ghi sổ và cơ sở tính thuế nên khoản chênh lệch này không được tính là chênh lệch tạm thời về mặt thời gian.

(5) Lưu ý

Kế toán không sử dụng khái niệm “chênh lệch vĩnh viễn” để phân biệt với “chênh lệch tạm thời” khi xác định thuế thu nhập hoãn lại đối với thời gian thu hồi tài sản và thanh toán nợ phải trả. Điều này là do khoảng thời gian để khấu trừ tài sản và nợ phải trả vào thu nhập chịu thuế đều là hữu hạn.

Hướng dẫn chi tiết cách hạch toán thuế thu nhập doanh nghiệp hoãn lại

Trong quá trình lập Báo cáo tài chính, các doanh nghiệp và kế toán cần xác định rõ chi phí thuế thu nhập doanh nghiệp hoãn lại theo quy định của Chuẩn mực kế toán về thuế thu nhập doanh nghiệp. Các điểm cần lưu ý trong quá trình hạch toán thuế TNDN hoãn lại bao gồm:

• Khoản thuế TNDN hoãn lại thường được hạch toán vào tài khoản 243 – Tài sản thuế thu nhập hoãn lại).
• Không được phép ghi nhận tài sản thuế thu nhập hoãn lại hoặc thuế TNHL phải trả phát sinh từ các giao dịch được ghi nhận trực tiếp vào vốn của chủ sở hữu.
• Khi kết thúc kỳ kế toán, phần chênh lệch giữa số phát sinh bên Nợ và bên Có của tài khoản 8212 (Chi phí thuế thu nhập doanh nghiệp hoãn lại) phải được kết chuyển sang tài khoản 911 (Xác định kết quả kinh doanh).

Phát sinh từ giao dịch ghi nhận vào chi phí thuế thu nhập doanh nghiệp hoãn lại

Dựa trên Bảng xác định tài sản thuế TNDN hoãn lại vào cuối kỳ kế toán, kế toán cần ghi nhận hoặc hoàn nhập tài sản thuế TNDN hoãn lại phát sinh từ các giao dịch vào tài khoản 8212 – Chi phí thuế thu nhập hoãn lại, cụ thể :

(1) Ghi tăng giá trị tài sản thuế thu nhập hoãn lại 

Khi giá trị của tài sản thuế TNDN hoãn lại phát sinh trong kỳ kế toán lớn hơn giá trị của tài sản thuế TNDN hoãn lại được hoàn nhập trong cùng kỳ. Cách hạch toán như sau:

• Nợ TK 243
• Có TK 8212 

(2) Ghi giảm giá trị tài sản thuế TNDN hoãn lại 

Khi giá trị của tài sản thuế TNDN hoãn lại phát sinh trong kỳ kế toán nhỏ hơn giá trị của tài sản thuế TNDN hoãn lại được hoàn nhập trong cùng kỳ. Cách hạch toán như sau:

• Nợ TK 8212
• Có TK 243

Áp dụng hồi tố hoặc điều chỉnh sai sót từ các năm trước

Dựa trên Bảng xác định tài sản thuế TNDN hoãn lại vào cuối kỳ kế toán, kế toán cần ghi nhận hoặc hoàn nhập tài sản thuế TNDN hoãn lại phát sinh từ các giao dịch điều chỉnh vào tài khoản 4211 – Lợi nhuận sau thuế chưa phân phối của các năm trước, cụ thể :

(1) Ghi tăng giá trị tài sản thuế thu nhập hoãn lại 

• Nợ TK 243
• Có TK 4211

(2) Ghi giảm giá trị tài sản thuế TNDN hoãn lại 

• Nợ TK 4211
• Có TK 243

Các câu hỏi thường gặp về thuế thu nhập hoãn lại

Thuế TNDN hoãn lại là gì?

Có thể hiểu đơn giản, thuế TNDN hoãn lại là khoản thuế sẽ phát sinh trong tương lai, được ghi nhận nhưng chưa phải nộp ngay trong kỳ kế toán hiện tại.

Tại sao phát sinh khoản thuế thu nhập hoãn lại?

Do sự khác biệt trong việc ghi nhận các khoản mục trên báo cáo tài chính giữa kế toán và thuế nên thuế thu nhập doanh nghiệp hoãn lại đóng vai trò cân bằng nghĩa vụ thuế theo kế toán và theo thuế.

Dựa vào đâu để xác định thuế thu nhập hoãn lại phải trả?

Việc xác định thuế nhập hoãn lại dựa trên việc ghi giảm chi phí thuế thu nhập doanh nghiệp phát sinh từ ghi nhận tài sản thuế thu nhập hoãn lại trong kỳ hoặc hoàn nhập thuế thu nhập hoãn lại phải trả từ các kỳ trước.

Thuế thu nhập doanh nghiệp hoãn lại giúp phản ánh sự chênh lệch tạm thời giữa kế toán và thuế. Việc xác định và ghi nhận chính xác khoản mục này không chỉ đảm bảo thủ các chuẩn mực kế toán mà còn giúp doanh nghiệp đánh giá đúng nghĩa vụ thuế trong tương lai. Nếu có nhu cần tìm hiểu chi tiết hơn về thuế thu nhập hoãn lại, đừng ngần ngại liên hệ với Kế Toán Phía Nam qua Hotline: 0907 958 871 để được tư vấn và hỗ trợ kịp thời